Кез келген жазатайым жағдай үшін мұғалімді жазалау орынсыз, өйткені мұндай жағдайлардың барлығы бірдей тікелей педагогтың әрекетіне немесе немқұрайдылығына байланысты бола бермейді. Мектеп – үздіксіз қозғалыс пен түрлі белсенділіктер орын алатын күрделі орта. Онда балалардың жас ерекшеліктеріне тән импульсивтілік, эмоцияға берілгіштік, қауіпсіздік ережелерін кейде толық орындамау сияқты табиғи құбылыстар жиі кездеседі. Осындай ортада төтенше жағдайдың мүлде болмауы мүмкін емес, сондықтан әрбір күтпеген оқиғаға мұғалімді кінәлау әділдікке жатпайды.
Әрине, педагог оқушылардың қауіпсіздігіне жауапты тұлға. Ол алдын алу шараларын ұйымдастыруы, тәртіп сақтауын бақылауы, оқу орнындағы қауіпсіздік талаптарын орындауы тиіс. Алайда бұл мұғалім барлық жағдайды 100 пайыз бақылауда ұстайды дегенді білдірмейді. Кейде жазатайым оқиғалар өте тез, күтпеген сәтте, ешкімнің еркінен тыс орын алуы мүмкін. Осындай сәттерде кінәлі іздеп, бар жауапкершілікті мұғалімге арту мәселені шешпейді, қайта керісінше, білім беру жүйесінде қорқыныш пен қысымның артуына әкеледі.
Мұғалімдер үнемі қысым жағдайында жүрсе, олардың жұмысына деген ынтасы төмендейді, шығармашылық еркіндігі шектеледі, оқушылармен сенімді қарым-қатынас орнату қиындайды. Қателік үшін шектен тыс жазалау мәдениеті педагогтардың тәуекел етуден қорқуына, білім берудегі жаңа әдістерді қолдануға батылы жетпеуіне себеп болады. Соның салдарынан оқу процесінің сапасы да төмендейді. Бұған қоса, мұғалімді кінәлау ата-ана мен мектеп арасындағы ынтымақтастыққа нұқсан келтіреді. Негізінде, бала қауіпсіздігін қамтамасыз ету – тек педагогтың ғана емес, бүкіл мектеп ұжымы мен ата-ананың бірлескен жауапкершілігі.
Жазатайым жағдай орын алған кезде басты мақсат – кінәлі іздеу емес, оның себебін анықтап, болашақта қайталанбауына жол бермеу. Ол үшін жүйелі талдау, ашық диалог және профилактикалық шараларды жетілдіру қажет. Егер оқиға мұғалімнің немқұрайдылығынан емес, объективті себептерге байланысты болса, оған жазалау емес, қолдау көрсету керек. Себебі балалармен жұмыс істейтін педагогтарға моральдық тұрғыдан сенім білдіру – олардың кәсіби дамуы мен психологиялық тұрақтылығы үшін аса маңызды.
Қорытындылай айтқанда, әрбір жазатайым жағдай үшін мұғалімді жазалау – білім беру процесінің күрделілігін елемеу және педагогтың рөлін дұрыс түсінбеу. Әділдік, ынтымақтастық және қолдау қағидаттары сақталған жағдайда ғана мектеп оқушыларға қауіпсіз және дамуға қолайлы орта бола алады.