Білім беру жүйесінде мұғалімнің рөлі – жас ұрпақты тәрбиелеу, білім беру және олардың қауіпсіз дамуына жағдай жасау. Алайда мектеп ортасы – үнемі қозғалыста болатын, түрлі факторларға толы күрделі орта. Онда күтпеген жағдайлар, жазатайым оқиғалар орын алуы мүмкін. Мұндай кезде барлық жауапкершілікті тек мұғалімге артып, оны жазалау – әрдайым дұрыс шешім емес.
Ең алдымен, жазатайым жағдайдың табиғатын түсіну маңызды. Жазатайым оқиға көбіне алдын ала болжанбайтын, қасақана емес, кездейсоқ орындалатын әрекеттердің нәтижесі болып табылады. Мұғалім қанша сақ болса да, барлық оқушының әр қадамын бақылауда ұстау мүмкін емес. Балалар белсенді, кейде күтпеген әрекеттер жасайды, ал олардың әр қозғалысын шектеусіз қадағалау – педагогтың негізгі міндеттеріне де, мүмкіндіктеріне де сәйкес келмейді.
Мұғалімді әрбір болмашы жағдай үшін жазалау – білім беру процесін кедергіге ұшыратуы мүмкін. Өйткені мұғалімдер үнемі қорқыныш пен қысымда жұмыс істейді. Бұл олардың кәсіби еркіндігіне, шығармашылығына, оқушылармен сенімді байланыс орнатуына кері әсер етеді. Үнемі сын мен қауіптен қорқып жүрген педагог тәуекелге бармайды, сабақ жүргізуде белсенді әдістерді қолдануға именеді. Соның салдарынан білім сапасы төмендеуі ықтимал.
Сонымен қатар, жазалауға емес, мәселенің нақты себебін анықтауға көңіл бөлген жөн. Егер жазатайым оқиға жүйелік олқылықтардың, материалдық-техникалық кемшіліктердің немесе мектептің қауіпсіздік стандарттарының жеткіліксіздігінен орын алса, онда жауапкершілікті тек мұғалімге жүктеу әділетсіз болады. Мектеп әкімшілігі, ата-аналар және білім беру басқармалары бірлесіп, алдын алу шараларын ұйымдастыруы тиіс.
Тиімді шешім – мұғалімдерді жазалау емес, керісінше, оларды қолдап, қауіпсіздік мәдениетін дамытуға жағдай жасау. Әрбір оқиға арнайы талқыланып, болашақта қайталанбауы үшін дұрыс қорытынды жасалғаны жөн. Педагогтерге тұрақты тренингтер, психологиялық қолдау, оқу кабинеттерін жабдықтау сияқты шаралар әлдеқайда пайдалы.
Кез келген жазатайым жағдай үшін мұғалімді кінәлау – әділетсіз әрі тиімсіз тәсіл. Мұндай әрекет педагог беделін төмендетеді, білім сапасына зиян келтіреді және мектептегі жалпы атмосфераны нашарлатады. Ең дұрысы – түсіністік танытып, әр жағдайды әділ сараптап, бүкіл ұжымның қауіпсіздігіне ортақ жауапкершілікпен қарау.