Қазақстандағы жасанды интеллектті құқықтық реттеу: жаңа заңның маңызы мен ықпалы
Президент қол қойған «Жасанды интеллект туралы» Қазақстан Республикасының Заңы — елдің цифрлық трансформациясында маңызды кезең болып табылады. Бұл құжат жасанды интеллект (ЖИ) жүйелерін қолдану, дамыту, енгізу және олардың салдарына қатысты кешенді құқықтық негіз қалыптастырады. Қазақстанда соңғы жылдары цифрлық технологиялар жедел дамып, мемлекеттік басқару, бизнес, медицина, білім беру салаларында ЖИ элементтері кеңінен қолданылып келеді. Сондықтан мұндай заңның қабылдануы — уақыт талабы.
Заң бойынша жасанды интеллект ақпараттандыру нысаны ретінде анықталды. Бұл түсінік ЖИ жүйелерін кәдімгі бағдарламалық құралдан бөлек, дербес функционалды, адам міндеттерін орындай алатын күрделі технология ретінде қарастыруға мүмкіндік береді. Осы арқылы ЖИ жүйелерін қолдану кезінде жауапкершілік пен бақылаудың нақты тетіктері бекітілді.
ЖИ жүйелерінің меншік иелері мен пайдаланушылары үшін жаңа міндеттемелер енгізілді. Оларға тәуекелдерді бағалау және басқару, қауіпсіздік пен сенімділікті қамтамасыз ету, жүйенің дұрыс жұмыс істеуі үшін қажетті техникалық қолдау көрсету жүктелді. Бұл шаралар ЖИ шешімдерінің қателігі немесе дұрыс емес әрекеттері адамдарға, олардың құқықтары мен мүдделеріне зиян келтірмеу үшін маңызды.
Заң сонымен қатар ЖИ жүйелерінің қызметіне қатысты негізгі қағидаттарды бекітеді. Заңдылық, әділеттілік, теңдік, ашықтық, түсініктілік, жеке деректерді қорғау, құпиялылық және қауіпсіздік — осының барлығы ЖИ қолдану кезінде азаматтардың құқықтарын барынша қорғауға бағытталған. Ерекше назар адамның игілігіне басымдық беру қағидатына аударылған: ЖИ шешім қабылдауда адамның еркіндігін шектемеуге, керісінше — қолдауға тиіс.
Жеке және заңды тұлғалардың құқықтарын қорғау мақсатында қауіпті сипатқа ие жасанды интеллект жүйелерін жасауға және пайдалануға тыйым салынды. Бұған манипуляциялық, ақпаратты бұрмалауға қабілетті, немесе заңсыз тәсілдермен жеке деректер жинайтын жүйелер жатады. Бұл норма халықаралық тәжірибеге сай келеді және ақпараттық қауіпсіздік тұрғысынан маңызды.
ЖИ көмегімен жасалған тауарлар, қызметтер мен жұмыстардың барлығы міндетті түрде таңбаланады. Бұл талап контенттің немесе қызметтің ЖИ арқылы жасалғаны жөнінде тұтынушыға толық ақпарат беріп, ашықтықты қамтамасыз етеді.
Сонымен бірге, Қазақстанда ұлттық жасанды интеллект платформасын құру және оны дамытуға қатысты құқықтық негіз бекітілді. Платформа шектеулі мерзім ішінде ЖИ моделдерін жасауға, оқытуға және сынауға арналған кәсіби орта ретінде қызмет атқарады. Бұл — отандық стартаптар мен IT-компанияларға жаңа мүмкіндіктер ашатын үлкен жоба.